‘แป้งเย็นตรางู’ แบรนด์แรก ๆ ที่ใช้กระป๋องเหล็ก แป้งเย็นในตำนาน 132 ปีคู่คนไทย

สัญลักษณ์ของ ‘แป้งตรางู’ นอกจากความเย็นอันเลื่องลือ สิ่งหนึ่งที่ไม่เคยเปลี่ยนตลอดกาลก็คือ ‘กระป๋องเหล็ก’ ทรงสี่เหลี่ยมจำง่าย แค่ปิดตาแล้วจับคนส่วนใหญ่ก็น่าจะรู้อยู่แล้วว่าคือ แป้งเย็นตรางูในตำนาน

ด้วยอากาศร้อนของประเทศไทย ทำให้ชื่อเสียง ‘แป้งตรางู’ ยังเป็นที่นิยม แม้ว่าจะมีอายุยืนถึง 132 ปีแล้วก็ตาม แต่ความนิยม เอกลักษณ์ความเย็นของตัวแป้ง ไปจนถึงแพ็กเกจกระป๋องเหล็ก ยังตราตรึงคนไทยเช่นเดิม ถึงแม้จะมีสินค้าใหม่ ๆ ออกมาภายใต้แบรนด์ ‘ตรางู’ ก็ตาม

โดยเหตุผลที่แป้งตรางูใช้แพ็คเกจเป็น ‘กระป๋องเหล็ก’ เพราะว่ากระป๋องเหล็กสามารถเก็บความเย็นได้นานกว่า ทำให้ความเย็นของแป้งอยู่ในระดับอุณหภูมิที่ต้องการ จึงไม่แปลกใจที่เห็นแป้งตรางูไม่เคยคิดเปลี่ยนแพ็คเกจเลยตลอดกว่า 100 ปีตั้งแต่ที่ทำธุรกิจ

 

จุดเริ่มต้นก่อนมีแป้งเย็น

แน่นอนว่า แป้งเย็น ไม่ใช่สินค้าแรกของตรางู เพราะว่าจุดเริ่มต้นที่ก่อตั้งเพื่อช่วยเหลือผู้คน โดยในปี 2435 นายแพทย์โทมัส เฮย์วาร์ด เฮย์ และ ดร.ปีเตอร์ กาแวน ได้ก่อตั้ง ‘บริษัทห้างขายยาอังกฤษ (ตรางู) จำกัด’ ขึ้นมา ตอนนั้น นายแพทย์โทมัส เฮย์วาร์ด เฮย์ ซึ่งมาจากคณะมิชชันนารีคณะเพรสไบที่เรียน และผู้จัดการโรงยาของมิชชันนารีคณะเพรสไบทีเรียน (American Presbyterian Dispensary) เขาดำรงตำแหน่งเป็นแพทย์ใหญ่ที่โรงพยาบาลศิริราชในยุคนั้น

ช่วง 132 ปีก่อนต้องบอกว่า เป็นยุคสมัยของ ‘รัชกาลที่ 5’ ซึ่งสมัยนั้นในประเทศไทยเริ่มมีการยอมรับการรักษาแบบชาติตะวันตกบ้างแล้ว ดังนั้น บริษัทห้างขายยาอังกฤษ หรือ ตรางู จึงอยู่ในช่วงประจวบเหมาะพอดี ซึ่งห้างขายยาแห่งนี้นับว่าเป็นร้านที่ทันสมัยที่สุดในย่านสุรวงศ์ ซึ่งสมัยนั้นถือเป็นย่านที่ชาวต่างประเทศอาศัยอยู่มากที่สุดอีกย่านหนึ่ง

โดยผู้ร่วมก่อตั้งทั้งสอง ตั้งใจทำให้ชั้นบนเปิดเป็นคลินิก และชั้นล่างเป็นที่ปรุงยาและขายยา ซึ่งร้านแห่งนี้มีเภสัชกรประจำตั้งแต่เริ่มก่อตั้ง ความเชี่ยวชาญ และความน่าเชื่อถือของห้างขายยาแห่งนี้ เกิดเป็นชื่อเสียงที่ใครต่อใครทั้งคนไทยและต่างชาติ ต่างก็มารักษาและซื้อยาปรุงที่นี่

ส่วนโลโก้ของห้างขายยาแห่งนี้เป็นที่พูดกันมากทีเดียวว่าทำไมต้องเป็น ‘รูปงู’ โดยทางบริษัทตรางู ได้อธิบายถึงสัญลักษณ์รูป ‘งูถูกศรปัก’ ว่าเป็นการออกแบบเชิงสัญลักษณ์ พวกเขาตีความหมายของ ‘งู’ เปรียบเป็นอสรพิษ ซึ่งก็คือ โรคภัยไข้เจ็บ ดังนั้น ลูกศรที่ปักตัวงูจึงหมายถึง การปราบโรคปราบไข้เจ็บป่วยของผู้คน ซึ่งเป็นจุดประสงค์ที่เขาต้องการเปิดห้างขายยาตั้งแต่แรก

แล้ว ‘แป้งเย็น’ เกิดขึ้นช่วงไหน? ข้อมูลจากบริษัทตรางู ระบุว่า สินค้าที่เรียกได้ว่าทำชื่อเสียงให้กับตรางูมากที่สุดจนถึงปัจจุบัน ก็คือ แป้งเย็น แต่ความจริงแล้วสิ่งประดิษฐ์สิ่งนี้ถูกคิดค้นขึ้นมาโดย ‘คนไทย’ ที่ชื่อว่า ‘หมอล้วน ว่องวานิช’

 

ตรางูจากต่างชาติสู่คนไทย

ต้องเล่าย้อนไปถึงคนบริหารรุ่นที่ 2 ก่อนมาเป็น ‘หมอล้วน ว่องวานิช’ เจ้าของคนที่ 3 ของห้างขายยาตรางู เพราะช่วงเปลี่ยนผ่านของห้างขายยาแห่งนี้เกิดขึ้นตั้งแต่ที่เปลี่ยนมือ ไปเป็นของ ‘แมคเบธ’ (Mcbeth) เขาทำงานกับนายแพทย์โทมัส เฮย์วาร์ด เฮย์ มาตั้งแต่ปี 2441

โดยนายแพทย์โทมัส เฮย์วาร์ด เฮย์ อยากจะกลับไปยังถิ่นกำเนิดของตนที่อังกฤษ จึงตัดสินใจขายห้างขายยาตรางู และนั่นจึงทำให้ธุรกิจนี้ตกมาเป็นของ แมคเบธ ทันที รวมทั้งเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์เป็นตัวแทนจำหน่ายสินค้านำเข้าจากต่างประเทศอื่น ๆ ที่อยู่ในห้างขายยาด้วย

จนกระทั่งในปี 2471 แมคเบธ อยากขายกิจการห้างขายยาตรางู จึงถามหมอล้วน ว่องวานิช เป็นคนแรกเพราะพวกเขาทำงานมาด้วยกัน และแมคเบธ รู้ว่าเขาเชื่อใจหมอล้วนได้ เรื่องความชำนาญและฝีมือในการปรุงยา

หมอล้วน ไม่รอช้า รีบตกลงซื้อกิจการต่อทันที โดยรวบรวมทั้งเงินเก็บและกู้ยืมเงินมาเพิ่ม เพื่อให้ตัวเองได้ครอบครองห้างขายยาตรางูในราคา 1 แสนบาท โดยหมอล้วนรับช่วงการเป็นตัวแทนจำหน่ายสินค้าจากต่างประเทศด้วย แต่ที่ต่างไปจากรุ่นที่ 2 คือ เขาพยายามคิดค้นพัฒนาสูตรสินค้าที่เป็นเอกสิทธิ์ของห้างขายยาของเขาเอง ส่วนหนึ่งคิดว่าการแข่งขันตลาดยาแบบชาติตะวันตกรุนแรงขึ้น หนำซ้ำคู่แข่งในตลาดขายยาก็เยอะขึ้นด้วย

หมอล้วน ใช้เวลา 4 ปีในการคิดค้น ‘เครื่องสำอางที่มีความหอมและเย็น’ ก่อนอันดับแรก โดยในปี 2475 ห้างตรางูได้ผลิตแป้งน้ำมโนรา (เปลี่ยนชื่อเป็นแป้งน้ำควินนาในเวลาต่อมา) ซึ่งสมัยนั้นถือว่าเป็นปรากฏการณ์ใหม่ของเครื่องสำอางที่มีความเย็นด้วย

นอกจากนี้ หมอล้วน ได้พัฒนาสินค้าใหม่ คือ แป้งเด็กเซนลุกซ์ เพื่อสนองตลาดที่ต้องการผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพสำหรับเด็ก ในปี 2484 อย่างไรก็ตาม สินค้าอาจจะมีความแปลกใหม่สำหรับคนในยุคนั้น แต่ก็ไม่ได้ทำให้ห้างตรางูขึ้นชื่อเพราะสิ่งเหล่านี้ เพราะสินค้าที่ทำให้ ‘ตรางู’ เป็นที่รู้จักมากที่สุด คือ แป้งเย็น เกิดขึ้นในปี 2490

 

แป้งเย็นตรางูเกิดจากความคัน

‘แป้งเย็นตรางู’ ...เหตุเกิดจากความ ‘คัน’ ถ้าพูดประโยคนี้ ไม่มีอะไรเกินจริงเลยสักนิด

เพราะว่า เมื่อ 77 ปีก่อน จุดกำเนิด ‘แป้งเย็นเจ้าแรกของโลก’ ก็คือ แป้งตรางู มาจากอาการของชายคนหนึ่งที่เดินเข้ามาในห้างขายยาเพื่อขอความช่วยเหลือ

‘บิรสเบน’ ทนายความคนหนึ่งมีอาการเป็นผดผื่นคัน เคยใช้ยาคาลาไมน์ก็ไม่หาย ยังคงมีอาการคันและผดผื่นร่วมทุกครั้งที่เหงื่อออก ซึ่งอากาศเมืองไทยมีส่วนอย่างมากกับอาการของเขา ดังนั้น หมอล้วน จึงพยายามคิดค้นแป้งที่มีความเย็นผสมในเนื้อแป้ง ปรากฎว่า บิรสเบน ใช้แล้วอาการดีขึ้น ผดผื่นที่เคยเป็นก็หายไป ทั้งยังบอกกับหมอล้วนด้วยว่า เป็นแป้งเย็นที่ทาแล้วสบายตัวเหมาะกับอากาศเมืองไทย

ตั้งแต่นั้นจึงเกิดเป็นปรากฎการณ์แป้งเย็นตรางูฟีเวอร์ ที่มีการแนะนำแบบปากต่อปาก ทำให้สินค้าตัวนี้ขายดีขึ้นเรื่อย ๆ จนกลายเป็นสินค้าฮีโร่ที่ขายดีที่สุด โดยเฉพาะในช่วงอากาศร้อน ๆ หรือ ฤดูร้อน

จึงถือเป็นแป้งเย็นต้นตำรับยี่ห้อแรกที่ผลิตขึ้นโดยคนไทย และได้รับความนิยมอย่างสูง ทั้งยังส่งออกไปจำหน่ายต่างประเทศได้ด้วย ซึ่งแป้งเย็นตรางู ถูกจดจำนับตั้งแต่นั้นว่าเป็นแป้งเย็นเจ้าแรกของโลก

แป้งเย็นตรางูได้เปลี่ยนมาใช้คำว่า ‘ตรางู’ (Snake Brand) ตั้งแต่ในช่วงสงครามระหว่างญี่ปุ่นกับจีน เพราะเหตุบางอย่างซึ่งมีความซับซ้อนมากมายเกิดขึ้นระหว่างนั้น รวมถึงเป็นเหตุผลให้ หมอล้วน ต้องลี้ภัยไปอยู่ที่ฮ่องกงด้วยเช่นกัน

สำหรับแป้งตรางู มีหลายคนที่คุ้นชื่อและเรียกว่า ‘แป้งเย็นปริกลี่ฮีท’ (Prickly Heat) หรือ แป้งตรางูเซนลุกซ์ (St.Luke’s)

ธุรกิจตรางู มีการคิดค้นและผลิตสินค้าใหม่ ๆ ออกมาอยู่เรื่อยตั้งแต่ที่ หมอล้วน ยังบริหารธุรกิจ เช่น ยาแก้ไข้เด็กตรางู, ยาแก้ไอเด็กตรางู, ยาแก้หวัดเด็กตรางู, ยาแก้ไอน้ำดำตรางู และ น้ำมันเซนลุกซ์ เป็นของตัวเองด้วย

กระทั่งปัจจุบัน สินค้าตรางู ไม่ได้มีดีแค่แป้ง หรือ ยาประเภทต่าง ๆ แต่มีการปรับเปลี่ยนไลน์สินค้าให้เขากับยุคสมัยขึ้น โดย 'อนุรุธ ว่องวานิช' ทายาทรุ่นที่ 4 ผู้บริหารคนปัจจุบันได้มีการออกผลิตภัณฑ์ใหม่ ๆ ภายใต้แบรนด์ตรางู เช่น แป้งน้ำเย็น, คูลลิ่ง บอดี้สเปรย์, เจลอาบน้ำตรางู หรือ ทิชชู่เปียกของตรางู เป็นต้น

แต่ไม่ว่าจะเป็นทายาท หรือ ผู้บริหารรุ่นไหนของธุรกิจตรางู ผู้เขียนมองว่า ความเก่ง ความเชี่ยวชาญ และความกระหายในการทำให้ธุรกิจครอบครัวเติบโตจะฝังใน DNA ของลูกหลานเสมอ

ธุรกิจตรางู เป็นอีกหนึ่งธุรกิจที่เรายกให้เป็นกรณีน่าศึกษา แม้ว่าช่วงที่ก่อตั้งจะไม่ใช่เราตั้งแต่วันแรก แต่ความสามารถ ความพยายามในการเรียนรู้ และการไม่ทิ้งโอกาสดี ๆ รอบตัว สอนเราได้เช่นกันว่า ความสำเร็จอยู่ไม่ไกลเกินเอื้อมเพียงแต่เราต้องคว้าและพยายามต่อยอดมันให้ได้ จนสร้างเส้นทางความสำเร็จด้วยตัวเอง

 

ภาพ : britishdispensary

อ้างอิง :

เกี่ยวกับตรางู

120 ปี อังกฤษตรางู (Full Version)

SNAKE BRAND ปรัชญาตรางู

เปิดประวัติ แป้งตรางู แป้งเย็นที่คู่คนไทย ทุกวัย ทุกฤดูร้อน

เปิดประวัติ แป้งตรางู แป้งเย็นที่คู่คนไทย ทุกวัย ทุกฤดูร้อน