‘ผ้าเบรกในทีม’ ชาวสวนที่เตือนให้หยุดคิด ไม่ใช่ขวางให้หยุดเดิน

ในโลกของการบริหาร ‘ความเงียบ’ ไม่เคยเป็นเพื่อนแท้ของ ‘ความถูกต้อง’ และบ่อยครั้งที่ ‘ความเห็นต่าง’ ถูกกลบด้วยเสียงปรบมือแห่งความกลมเกลียว ผลคือองค์กรเดินตรงเข้าสู่วิกฤตโดยไม่มีใครเบรก ทบทวน หรือแสดงความกล้าแม้เพียงเพื่อจะถามว่า “แน่ใจแล้วหรือ?”

หนึ่งในกรณีศึกษาที่โลกไม่เคยลืม คือ ‘วิกฤตอ่าวหมู’ (Bay of Pigs Invasion) ในปี 1961 เมื่อรัฐบาลสหรัฐฯ ภายใต้การนำของประธานาธิบดี ‘จอห์น เอฟ. เคนเนดี’ หนุนหลังกลุ่มชาวคิวบาลี้ภัยให้บุกกลับประเทศ หวังโค่นล้มผู้นำคอมมิวนิสต์อย่าง ‘ฟิเดล คาสโตร’ แผนการดูดีบนกระดาษ มีเสียงสนับสนุนจากคณะที่ปรึกษา แต่กลับล้มเหลวอย่างสิ้นเชิงเมื่อไม่มีประชาชนคิวบาลุกฮืออย่างที่คาด และกองกำลังที่สหรัฐหนุนหลังถูกจับเกือบหมด

ย้อนกลับไปในห้องประชุม ทำไมไม่มีใครกล้าคัดค้าน? เหตุผลหลักคือทุกคนต้องการรักษาภาพของ ‘ทีมที่สามัคคี’ ไม่อยากถูกมองว่าเป็นคนขวางทาง หรือทำให้ผู้นำเสียหน้า นี่คือภาวะที่นักจิตวิทยา ‘เออร์วิง แจนิส’ (Irving Janis) เรียกว่า ‘Groupthink’ หรือ ภาวะที่สมาชิกในกลุ่มตัดสินใจผิดพลาดเพราะต้องการหลีกเลี่ยงความขัดแย้ง

หลังเหตุการณ์นั้น เคนเนดีปรับเปลี่ยนแนวทางการตัดสินใจครั้งใหญ่ เขากระจายอำนาจให้คำปรึกษามาจากหลายแหล่ง แต่งตั้ง ‘ผู้ค้านอย่างสร้างสรรค์’ (Devil’s Advocate) ในการประชุม และเปิดพื้นที่ให้กับ ‘คำถาม’ หรือ ‘ข้อสังเกต’ บทเรียนนี้ไม่เพียงเปลี่ยนการทำงานของทำเนียบขาว แต่ยังสะท้อนสู่การบริหารในระดับโลก
 

ในองค์กรยุคใหม่ หลายแห่งได้นำแนวคิดนี้ไปประยุกต์ใช้จริง เช่น CIA และกระทรวงกลาโหมสหรัฐฯ ซึ่งแต่งตั้งผู้วิเคราะห์ข่าวกรองที่มีหน้าที่ตั้งคำถามและโต้แย้งมติหลัก เพื่อป้องกันการตกหลุม Groupthink อีกครั้ง, Google ส่งเสริมวัฒนธรรม “Don’t be afraid to ask why” เปิดพื้นที่ให้พนักงานทุกระดับสามารถตั้งคำถามแม้กับไอเดียของผู้บริหาร, IDEO บริษัทด้านนวัตกรรมออกแบบ ที่ให้ความสำคัญกับการมีความหลากหลายของมุมมอง และมักมีสมาชิกในทีมรับบท Devil’s Advocate เพื่อดึงความคิดจากอีกฟากฝั่งเสมอ และ Amazon ที่มีหลักการ ‘disagree and commit’ เพื่อให้คนแสดงความไม่เห็นด้วยได้เต็มที่ ก่อนจะตัดสินใจเดินหน้าอย่างพร้อมเพรียง

แน่นอนว่า การมี ‘เสียงค้าน’ ไม่ได้แปลว่าต้องแทงสวนคัดง้างกันไปทุกอย่าง แต่มันคือการสร้าง ‘ระบบภูมิคุ้มกันทางความคิด’ ให้ทีมมองเห็นความเสี่ยงก่อนที่มันจะกลายเป็นความเสียหาย และทำให้ผู้นำได้ยินในสิ่งที่เขาอาจไม่อยากฟัง แต่จำเป็นต้องฟัง

‘สัตยา นาเดลลา’ (Satya Nadella) ซีอีโอผู้พลิก ‘Microsoft’ จากองค์กรหนักทึบสู่ยุคของการเรียนรู้แบบต่อเนื่อง เคยกล่าวไว้ว่า

“คุณต้องสร้างวัฒนธรรมที่เปิดให้ตั้งคำถามกับสิ่งที่เคยชิน เปิดพื้นที่ให้ความผิดพลาดเกิดขึ้นได้ และเปิดใจรับฟังผู้ที่กล้าบอกว่าคุณอาจคิดผิด”

ในทำนองเดียวกัน ‘เอ็ด แคตมัลล์’ (Ed Catmull) ผู้ร่วมก่อตั้ง ‘Pixar’ ย้ำเสมอว่า

“เมื่อใดที่เราคิดว่าเรารู้ทุกอย่างแล้ว เมื่อนั้นการเรียนรู้ก็หยุดลง และเมื่อการเรียนรู้หยุดลง ความคิดสร้างสรรค์ก็ไม่อาจเกิดขึ้นได้อีก”

ส่วน ‘อดัม แกรนต์’ (Adam Grant) นักจิตวิทยาองค์กรชื่อดัง ย้ำว่าคนที่กล้าคัดค้านเรา ไม่ได้ขัดขวางความก้าวหน้า แต่คือผู้ช่วยสร้างภูมิคุ้มกันให้กับความล้มเหลวในอนาคต
 

เพราะฉะนั้น หากองค์กรต้องการหลีกเลี่ยง Groupthink อย่างจริงจัง แนวทางที่พิสูจน์แล้วว่าได้ผลคือ:

• เปิดพื้นที่ให้ ‘เสียงค้าน’ ไม่ใช่แค่อนุญาต แต่ต้องรับฟังอย่างเปิดใจ 
• แต่งตั้ง Devil’s Advocate อย่างชัดเจนในประเด็นสำคัญ
• สร้างวัฒนธรรมที่แยกแยะชัดเจนระหว่าง ‘การตั้งคำถาม’ กับ ‘การต่อต้าน’
• ฝึกผู้นำให้รู้จักฟังแบบไม่ป้องกันตัวเอง และแยกแยะความคิดเห็นออกจากอัตตา

เสียงค้าน อาจไม่ใช่สิ่งที่ทุกคนอยากได้ยิน แต่ในวันที่องค์กรต้องเลือกทางเดินที่เสี่ยง คำถามเพียงหนึ่งเดียวจากคนที่มองต่าง อาจเป็นของขวัญล้ำค่าที่ช่วยรักษาทั้งวิสัยทัศน์และอนาคตของทั้งทีมเอาไว้

 

เรียบเรียง: พาฝัน ศรีเริงหล้า
ภาพ: ซีรีส์ ‘สงคราม ส่งด่วน’ (Mad Unicorn)

อ้างอิง:
“Groupthink.” Encyclopaedia Britannica, Encyclopaedia Britannica, Inc., www.britannica.com/topic/groupthink. Accessed 5 June 2025.
“How to Avoid Groupthink.” Harvard Business Review, Harvard Business Publishing, 14 Jan. 2016, https://www.hbsp.harvard.edu/product/H053QA-PDF-ENG. Accessed 5 June 2025.
“The Bay of Pigs.” John F. Kennedy Presidential Library and Museum, www.jfklibrary.org/learn/about-jfk/jfk-in-history/the-bay-of-pigs. Accessed 5 June 2025.
“Guide: Understand Team Effectiveness.” https://rework.withgoogle.com/en/guides/understanding-team-effectiveness#define-effectiveness. Accessed 5 June 2025.
“The Little Book of Design Research Ethics.” IDEO, www.ideo.com/post/the-little-book-of-design-research-ethics. Accessed 5 June 2025.
“Leadership Principles.” Amazon Jobs, Amazon, www.amazon.jobs/en/principles. Accessed 5 June 2025.
“Avoiding Groupthink.” MindTools,