Usha Bank: ธนาคารที่ยินดีรับเงินจากซ่อง เพื่อให้หญิงงามเมืองลืมตาอ้าปาก

โสเภณี คืออาชีพที่อยู่คู่โลกมาอย่างยาวนาน ดำรงอยู่แทบทุกมิติโครงสร้างทางสังคม แต่กลับเป็นเรื่องน่าเศร้าใจอยู่ไม่น้อย เพราะไม่ว่าวันเวลาจะล่วงเลยเปลี่ยนผ่านมากี่สิบกี่ร้อยปี ระยะเวลาก็ไม่อาจลบภาพจำว่านี่คืออาชีพที่ไร้เกียรติ ไร้ศักดิ์ศรี และขัดต่อศีลธรรมอันดี แต่หากเพ่งมองอย่างละเอียดจะเห็นว่าโสเภณีก็คือมนุษย์คนหนึ่ง มนุษย์ที่มีสิทธิ มีเสียง ติดตัวมาตั้งแต่กำเนิด ไม่ต่างจากคนอื่น ๆ ในสังคม

แต่เพราะศีลธรรมอันดีงามที่ถูกตราขึ้น ทำให้ภาพลักษณ์ของหญิงบริการทางเพศ มัวหมองเสียยิ่งกว่าจุดที่ต่ำที่สุดในสังคม พวกเธอต้องใช้ชีวิตหลบอยู่ในมุมมืดของสังคม เงินที่หามาได้ก็ไม่อาจใช้ซื้อความสุขได้อย่างสบายใจ หากต้องการเก็บหอมรอมริบ ก็ไม่มีสิทธิที่จะก้าวเข้าธนาคาร เพื่อเปิดบัญชีออมเงินสักเล่ม ‘ธนาคารเพื่อโสเภณี’ จึงถือกำเนิดขึ้นโดยมีกลุ่มลูกค้าคือเหล่าหญิงงาม ที่ถูกสังคมกดทับจนไม่อาจลืมตาอ้าปากได้อย่างเต็มภาคภูมิ 

ธนาคารเพื่อเกียรติและศักดิ์ศรี

การเป็นโสเภณีในอินเดีย นอกจากจะถูกสังคมตีตราว่าต้อยต่ำและน่ารังเกียจแล้ว พวกเธอยังถูกกีดกันไม่ให้เข้าถึงระบบการเงินจากธนาคารใหญ่ ๆ ทำให้การเก็บเงินเพื่อนำไปใช้ในยามฉุกเฉิน หรือนำไปส่งเสียเลี้ยงดูคนในบ้านก็เป็นเรื่องยาก การมีธนาคารเพื่อโสเภณี จึงเป็นสิ่งที่ช่วยยกระดับชีวิตให้ขยับสูงขึ้นจากแผ่นดินเกิดขึ้นอีกนิด แม้จะไม่ทัดเทียมกับเพื่อนร่วมประเทศอีกกว่าหนึ่งพันล้านคนก็ตาม

เพื่อไม่ให้ชีวิตของพวกเธอถูกเพิกเฉยมากไปกว่านี้ หญิงงามเมืองทั้ง 13 คนจึงร่วมมือกันจัดตั้งธนาคารเพื่อโสเภณี (Usha Multipurpose Cooperative Society) ขึ้นในปี 1995 ด้วยเงินทุนรวมกันราว 30,000 รูปี (อัตราแลกเปลี่ยนในเวลานั้น 1 รูปี 0.7-0.8 บาท คิดเป็นเงินไทยจะอยู่ราว 23,400 บาท) ในการดำเนินกิจการ ทุกวันนี้ธนาคารมีเงินหมุนเวียนปีละ 300 ล้านรูปี (ประมาณ 234 ล้านบาท) และมีสมาชิกไม่ต่ำกว่า 31,000 คนจากทั่วรัฐเบงกอลตะวันตก

แม้ในช่วงแรกที่ก่อตั้งธนาคารจะโดนกลุ่มผู้มีอิทธิพลเข้ามาข่มขู่อยู่บ่อยครั้ง แต่พวกเธอก็ยังยืนยันที่จะทำตามความตั้งใจแรกเริ่ม

“ธนาคารของเราตั้งเป้าว่าจะให้อำนาจเด็ดขาดแก่ผู้ให้บริการทางเพศ โดยนำเสนอความมั่นคง มั่งคั่งทางการเงินให้พวกเธอ เราจะสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการใช้ชีวิตของผู้หญิงทุกคน ที่ผันตัวมาเป็นหญิงบริการ พวกเธอจะมีคุณภาพชีวิตที่ดี มีเงินออมไว้ใช้ในยามฉุกเฉิน ไม่ต้องคอยซ่อนเงินเอาไว้ตามชุดชั้นในอีกต่อไป เราจะทำให้พวกเธอสามารถลืมตาอ้าปากได้อย่างเต็มภาคภูมิ

“เราจะมอบความมั่งคั่ง และความสุข ตามแต่ใจพวกเธอปรารถนา”

Usha หมายถึงแสงแรกแห่งรุ่งอรุณ หรือการเริ่มต้นวันใหม่ ที่ไม่ว่าจะทุกข์ทรมานหรือถูกย่ำยีศักดิ์ศรีในยามค่ำคืนมากเพียงใด เหล่ากุหลาบดำก็พร้อมร่วมมือกันต่อสู้กับโลกที่มืดหม่นใบนี้ จนกว่าจะถูกแสงอาทิตย์แผดเผาจนเหลือเพียงเถ้าถ่าน

บริการอย่างเท่าเทียม

โสเภณีที่เปิดบัญชีกับธนาคารส่วนใหญ่มักไม่ได้รับการศึกษาขั้นพื้นฐาน และมีฐานะยากจน ทำให้พวกเธอไม่เข้าใจขั้นตอนทางการเงินที่ยุ่งยาก อีกทั้งยังไม่เข้าใจเรื่องเอกสาร รวมไปถึงภาษาทางการที่สลับซับซ้อน

“ผู้หญิงส่วนใหญ่ถูกญาติ ไม่ก็พวกแมงดาเอามาขายเป็นทาสกามารมณ์ พวกเธอไม่มีสูติบัตร ไม่มีใบรับรองจบการศึกษา ไม่มีแม้กระทั่งทะเบียนบ้าน ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นเอกสารที่จำเป็นในการเปิดบัญชีธนาคารในอินเดีย

“เรื่องที่แย่กว่านั้นคือ ธนาคารทั่วไปยังจะกีดกันพวกเธอ ไม่ให้เข้ามาใช้บริการในพื้นที่ธนาคารอีกต่างหาก เพราะพวกเขาหน้าบางเกินกว่าจะเปิดประตูต้อนรับหญิงบริการทางเพศ พวกเขากลัวลูกค้ารายอื่นประท้วง ไม่ก็กลัวว่าพื้นที่ทำงานอันศักดิ์สิทธิ์ต้องแปดเปื้อนเพราะโสเภณีละมั้ง”

ธนาคาร Usha มองเห็นความยากลำบากตรงนี้ จึงจัดจ้างพนักงานธนาคารชุดพิเศษขึ้นมา เพื่อดูแลคนกลุ่มนี้โดยเฉพาะ โดยพนักงานจะอธิบายแต่ละขั้นตอนในการเปิดบัญชีอย่างละเอียด หากไม่เข้าใจศัพท์แสงทางเทคนิค พวกเขาก็จะใช้การนำเสนอรูปแบบอื่น เช่น การนำเสนอเป็นรูปภาพ หรือวิดีโอ

นอกจากนี้ หากพวกเธอติดภารกิจอื่น ไม่สามารถมาฟังสิทธิประโยชน์ของการเปิดบัญชีธนาคาร พนักงานก็ยินดีที่จะนั่งรอ จนกว่าพวกเธอจะเสร็จกิจ ส่วนผู้ที่เขียนหนังสือไม่ได้ ก็สามารถใช้ลายนิ้วมือเพื่อเปิดบัญชีธนาคารแทนการเซ็นชื่อตรง ๆ

จากการให้บริการอย่างเท่าเทียม และไม่เลือกปฏิบัตินี้เอง ทำให้ธนาคารเพื่อโสเภณีได้รับความไว้เนื้อเชื่อใจ พวกเธอยินดีเปิดบัญชีธนาคารเพื่อเก็บเงินไว้ใช้ยามฉุกเฉิน โดยไม่ต้องกังวลว่าจะถูกขโมยเหมือนอย่างในอดีตที่ผ่านมา

และหากต้องการรักษาสถานะลูกค้าของธนาคาร ก็แค่ฝากเงินขั้นต่ำวันละ 10 รูปี ส่วนผู้ที่สนใจสมัครสมาชิกรายปีก็เสียเพิ่มอีกหน่อยอยู่ที่ราว ๆ 25 รูปี โดยไม่ต้องห่วงว่าข้อมูลจะหลุดหรือหล่นหาย เพราะที่นี่ใช้วิธีการคีย์ข้อมูลเข้าระบบคอมพิวเตอร์ทั้งหมด

นอกจากเงินค่ารักษาสมาชิกรายปีที่สมเหตุสมผลแล้ว ธนาคารยังปล่อยกู้ในอัตราดอกเบี้ยที่ต่ำ ขณะเดียวกันก็ให้ดอกเบี้ยเงินฝากที่สูงกว่าธนาคารทั่วไป ซึ่งเหตุผลที่พวกเขาไว้วางใจสาว ๆ มากขนาดนี้เป็นเพราะทุกครั้งที่จะทำการกู้ยืมเงิน จะต้องมีคนค้ำประกัน 2 คน เพื่อเป็นการรับประกันว่าพวกเธอจะไม่หนีหายไปไหน

“ส่วนใหญ่แล้วธนาคารเราได้รับเงินคืนเสมอ พวกเธอเป็นลูกค้าที่ซื่อสัตย์” ส่วนหนึ่งของบทสัมภาษณ์ในรายการ ร้อยเรื่องรอบโลก EP.68

จากความซื่อสัตย์ของเหล่าหญิงงามเมือง ธนาคารแห่งนี้จึงสามารถดำเนินกิจการมาได้นานถึง 27 ปี ซึ่งการมีอยู่ของสถาบันการเงินโสเภณีเพื่อโสเภณี ทำให้คนที่ทำงานด้านเซ็กซ์หลาย ๆ คนมีคุณภาพชีวิตดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด พวกเขาสามารถส่งเงินกลับบ้านไปเลี้ยงดูครอบครัว ส่งลูกหลานจนเรียนจบมหาวิทยาลัย แม้ในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ธนาคารบางสาขาจะปิดตัวลงไปก็ตาม

ท้ายที่สุดแล้ว ไม่ว่าจะประกอบอาชีพใด ทุกคนก็เป็นเพียงแค่คนธรรมดาคนหนึ่ง ซึ่งต่างต้องดิ้นรนเพื่อมีชีวิตรอดอยู่บนโลกใบนี้ โลกที่เต็มไปด้วยหลากเรื่องราว แต่สิ่งหนึ่งที่มีเหมือนกันคือ ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิอันสูงสุดที่ไม่ว่าใครก็ไม่อาจละเมิดได้

เรื่อง: วันวิสาข์ โปทอง
ภาพ: Getty Images/ Michgel SETBOUN/Gamma-Rapho

อ้างอิง

Sex worker bank plans expansion

Kolkata: Pandemic Hits India's Only Bank For and By Sex Workers As Depositors Withdraw Savings

Banking on the Sex Trade

Indian sex workers lose their bank

Sex workers' bank builds dreams in India

'No longer at the mercy of the madams': India's bank for sex workers

ธนาคารเพื่อโสเภณี | ร้อยเรื่องรอบโลก EP68