06 ต.ค. 2568 | 19:00 น.
รางวัลโนเบล สาขาการแพทย์ 2025 มอบให้กับ 3 นักวิทยาศาสตร์ ผู้ค้นพบเซลล์ 'เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัย' ของระบบภูมิคุ้มกันมนุษย์
รางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ปี 2025 มอบให้นักวิทยาศาสตร์ 3 คน ได้แก่ แมรี อี. บรันโคว์, เฟรด แรมส์เดล และชิมอน ซากากุจิ
KEY
POINTS
อย่างที่เรารู้ดีว่าระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์นั้นมหัศจรรย์และทรงพลังอย่างมาก แต่ถ้าหากไม่มีผู้ทำหน้าที่ควบคุมดูแล แน่นอนว่าย่อมทำให้เจ้าของร่างกายได้รับอันตรายไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง และในทางที่ร้ายแรงที่สุดก็คือภูมิคุ้มกันหันมาทำร้ายภูมิคุ้มกันตัวเองจนผิดปกติ จึงต้องมีกระบวนการบางอย่างของร่างกาย ลุกขึ้นมาทำหน้าที่เป็นปราการด่านหน้าในการดูแลร่างกายนี้ให้ดีที่สุด
นักวิทยาศาสตร์ทั้ง 3 คน ได้แก่ แมรี อี. บรันโคว์ (Mary E. Brunkow), เฟรด แรมส์เดล (Fred Ramsdell) และชิมอน ซากากุจิ (Shimon Sakaguchi) ค้นพบ Regulatory T cells เซลล์ภูมิคุ้มกันที่ทำหน้าที่เสมือน ‘เจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัย’ คอยยับยั้งไม่ให้เซลล์ภูมิคุ้มกันเกิดอาการ ‘เข้าใจผิด’ แล้วหันมาโจมตีอวัยวะของตัวเอง ทำให้พวกเขาได้รับรางวัลโนเบลสาขาสรีรวิทยาหรือการแพทย์ ประจำปี 2025 (The Nobel Prize in Physiology or Medicine)
การค้นพบนี้ไม่เพียงสร้างความเข้าใจต่อการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน แต่ยังเป็นกุญแจสำคัญในการพัฒนาวิธีรักษาโรคมะเร็ง โรคภูมิต้านตนเอง และเพิ่มโอกาสสำเร็จของการปลูกถ่ายอวัยวะอีกด้วย
นี่คือการค้นพบอันยิ่งใหญ่ โดยเฉพาะในยุคปัจจุบันที่มีการกลายพันธุ์ของเชื้อโรคหลายชนิด จนทำให้มนุษย์เผชิญกับโรคภัยไม่ซ้ำหน้า และในแต่ละวัน ระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์เรา ต้องต่อสู้กับจุลชีพนับพันที่พยายามบุกรุกเข้าสู่ร่างกาย ซึ่งสิ่งเหล่านี้มีรูปลักษณ์หลากหลาย และบางชนิดยังพรางตัวให้มีลักษณะคล้ายกับเซลล์ของมนุษย์ เพื่อหลีกเลี่ยงการถูกตรวจจับ แล้วระบบภูมิคุ้มกันรู้ได้อย่างไรว่า ควรโจมตีสิ่งใด และควรปกป้องสิ่งใด
และในปี 2025 พวกเขาก็ได้ทำให้เห็นแล้วว่า ร่างกายของเราเอง ก็มีเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยของระบบภูมิคุ้มกันได้เช่นกัน
“การค้นพบของพวกเขามีความสำคัญอย่างยิ่งต่อความเข้าใจของเรา เกี่ยวกับการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน และเหตุผลที่ทำไมเราทุกคนจึงไม่เป็นโรคภูมิต้านทานตัวเองผิดปกติกันหมด” — ออลเล แคมเป้ (Olle Kämpe) ประธานคณะกรรมการรางวัลโนเบล กล่าว
ส่วนจุดเริ่มต้นที่ทำให้ทั้งสามคนได้มาทำงานร่วมกันได้นั้น ต้องย้อนกลับไปในปี 1995 หลังจากชิมอน ซากากุจิ ได้ทำการค้นพบสำคัญเป็นครั้งแรก ในช่วงเวลานั้น นักวิจัยส่วนใหญ่เชื่อว่า ความทนทานของภูมิคุ้มกัน เกิดขึ้นเพียงเพราะเซลล์ภูมิคุ้มกันที่อาจเป็นอันตรายถูกกำจัดออกในต่อมไทมัส ผ่านกระบวนการที่เรียกว่า central tolerance
แต่ซากากุจิ แสดงให้เห็นว่าระบบภูมิคุ้มกันมีความซับซ้อนกว่านั้น และเขาได้ค้นพบเซลล์ภูมิคุ้มกันชนิดใหม่ที่ไม่เคยรู้จักมาก่อน ซึ่งทำหน้าที่ปกป้องร่างกายจากโรคภูมิต้านทานตัวเองผิดปกติ
ต่อมาในปี 2001 แมรี บรันโคว์ และเฟรด แรมส์เดล ได้ค้นพบจุดสำคัญอีกประการหนึ่ง พวกเขาพบว่าหนูสายพันธุ์หนึ่งมีแนวโน้มเป็นโรคภูมิต้านตัวเองสูงผิดปกติ เนื่องจากเกิดการกลายพันธุ์ในยีนที่พวกเขาตั้งชื่อว่า Foxp3 ซึ่งเป็นสาเหตุของลักษณะพันธุกรรมในหนูสายพันธุ์ scurfy (ทำให้เกิดโรค lymphoproliferative disorder ที่รุนแรงในหนู) และพวกเขายังแสดงให้เห็นอีกว่าการกลายพันธุ์ของยีนนี้ในมนุษย์ เป็นสาเหตุของโรคภูมิต้านตนเองรุนแรงที่เรียกว่า IPEX
สองปีต่อมา (ปี 2003) ชิมอน ซากากุจิ สามารถเชื่อมโยงการค้นพบทั้งสองเข้าด้วยกันได้ โดยเขาพิสูจน์ว่า ยีน Foxp3 ควบคุมการพัฒนาเซลล์ภูมิคุ้มกันที่เขาค้นพบในปี 1995 ซึ่งเซลล์เหล่านี้ถูกเรียกว่า Regulatory T cells และมีหน้าที่เฝ้าดูแลเซลล์ภูมิคุ้มกันอื่น ๆ เพื่อให้แน่ใจว่าระบบภูมิคุ้มกันจะไม่ทำลายเนื้อเยื่อตัวเอง
แม้ว่าในปัจจุบัน การรักษาหลายวิธีที่อิงกับการค้นพบนี้กำลังอยู่ในขั้นตอนการทดลองทางคลินิก แต่การค้นพบของพวกเขาได้เปิดประตูบานใหญ่ ให้มนุษยชาติเข้าใจธรรมชาติของร่างกายอย่างถ่องแท้ สามารถนำไปสู่การรักษาโรคที่แทบจะเป็นไปไม่ได้ให้เป็นจริงได้
พิธีมอบรางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ปี 2025 จะจัดขึ้น วันที่ 10 ธันวาคม 2025 ตรงกับวันครบรอบการเสียชีวิตของ อัลเฟรด โนเบล (Alfred Nobel) ผู้ก่อตั้งรางวัลโนเบล ซึ่งจากโลกใบนี้ไปในปี 1896 และเป็นวันที่โลกได้เฉลิมฉลองความคิดสร้างสรรค์และความพยายามของนักวิทยาศาสตร์ที่เปลี่ยนชีวิตผู้คนนับล้าน
รางวัลโนเบล สาขาการแพทย์ได้มอบมาแล้ว 115 ครั้ง ให้แก่นักวิทยาศาสตร์ 229 คน ระหว่างปี 1901–2024 โดยในปี 2024 มอบให้แก่ ‘วิกเตอร์ แอมบรอส’ (Victor Ambros) และ ‘แกรี รูฟคุน’ (Gary Ruvkun) นักวิทยาศาสตร์ชาวสหรัฐฯ จากการค้นพบไมโครอาร์เอ็นเอ (microRNA) ซึ่งเป็นชิ้นส่วนเล็ก ๆ ของสารพันธุกรรมที่ทำหน้าที่คล้ายสวิตช์เปิด-ปิดภายในเซลล์ ควบคุมการทำงานของเซลล์และช่วงเวลาที่เซลล์ทำหน้าที่ต่าง ๆ
ภาพ : แมรี อี. บรันโคว์ จาก hood.isbscience.org, เฟรด แรมส์เดล และ ชิมอน ซากากุจิ จาก Wikipedia
สามารถอ่านเอกสารงานวิจัยของ 3 นักวิทยาศาสตร์ เจ้าของรางวัลโนเบล สาขาการแพทย์ ประจำปี 2025 ได้ที่นี่
