มาเฟียอิตาลี: แจกหน้ากาก ยา และอาหารแบบฟรี ๆ หวังดีหรือฉวยโอกาส?

เป็นที่ทราบดีว่าสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ในอิตาลี มีความรุนแรงเป็นอันดับต้น ๆ ของโลก ด้วยตัวเลขผู้ติดเชื้อมากกว่า 2 แสนราย และตายอีกราว 27,000 ราย (ข้อมูลวันที่ 29 เมษายน ค.ศ. 2020) มาตรการปิดเมืองที่บังคับใช้มานานกว่า 7 สัปดาห์ (เริ่มปิดเมืองเมื่อวันที่ 10 มีนาคม 2020) จึงต้องดำเนินต่อไป แม้จะนำมาซึ่งปัญหาใหม่อย่างผลกระทบทางเศรษฐกิจ และปัญหาปากท้องของประชาชนยากจนในหลายพื้นที่ ช่วงเวลานี้เองที่เหล่าตัวละครลับอย่างกลุ่มผู้มีอิทธิพล หรือที่เราเรียกกันสั้น ๆ ว่า ‘มาเฟีย’ กระโดดเข้ามารับบทฮีโร่ ด้วยการแจกจ่ายทั้งหน้ากาก ยา และของจำเป็นให้ประชาชนผู้ยากจนและกำลังตกที่นั่งลำบาก พวกเขายังใจดีเสนอเงินกู้แบบปลอดดอกเบี้ยให้หลายคนที่ตกงานนำไปใช้จ่ายประทังชีวิตในช่วงวิกฤตอีกด้วย ความเคลื่อนไหวนี้เกิดขึ้นในเขตเมืองยากจนทางตอนใต้ ซึ่ง คัมปาเนีย คาลาเบรีย ปุลยา และเกาะซิซิลี ล้วนเป็นเขตพื้นที่ซึ่งอยู่ภายใต้อิทธิพลของเหล่ามาเฟียมาตั้งแต่ร้อยกว่าปีก่อน ในเมืองปาแลร์โม บนเกาะซิซิลี ฐานที่มั่นของแก๊ง ‘โคซา นอสตรา’ (Cosa Nostra) คำนี้มีความหมายว่า ‘ของของเรา’ พวกเขาคือหนึ่งในกลุ่มมาเฟียที่เรียกได้ว่าเก่าแก่ที่สุดของอิตาลี สายข่าวจากเกาะซิซิลีรายงานว่า ครอบครัวของหนึ่งในหัวหน้าแก๊ง ออกมายืนแจกจ่ายอาหารฟรีให้แก่ผู้คน จนกลายเป็นกระแสชื่นชมกันไปทั่วอินเทอร์เน็ต หากใครยังสงสัยว่ามาเฟียกลุ่มนี้คลาสสิกแค่ไหน ก็ให้จำไว้ว่าพวกเขานี่ล่ะ คือต้นแบบของตัวละครใน The Godfather (1972) หนังมาเฟียสุดอมตะ ที่เหล่าอาชญากรต่างก็ใส่สูท ผูกไท และสวมหมวกทรงเฟโดร่าเดินกันทั้งเรื่อง พวกเขาคืออาชญากรที่นอกจากจะเรียกพรรคพวกของตัวเองว่าแฟมิลี ก็ยังสำรวมกิริยาประหนึ่งว่าเป็นกลุ่มของสุภาพบุรุษ หลังจากภาพยนตร์ฉายก็จุดกระแสการแต่งตัวแนวใหม่ ที่เท่เสียจนหลายคนอาจลืมไปว่าต้นกำเนิดมาจากกลุ่มโจรที่มีอยู่จริง [caption id="attachment_22506" align="aligncenter" width="1200"] The Godfather (1972)[/caption] ย้อนกลับไปที่ตอนใต้ของอิตาลี นาโปลี หนึ่งในเมืองใหญ่ที่เป็นเขตอิทธิพลของแก๊ง ‘คามอร์รา’ (Camorra) ก็เรียกได้ว่า มีสถานการณ์ภายในที่ค่อนข้างพิเศษ เพราะเป็นเมืองที่มีทั้งคนยากจนและธุรกิจสีเทาแฝงตัวอยู่เป็นจำนวนมาก ปัญหายาเสพติด แน่นอนว่ามาเป็นอันดับต้น ๆ เมื่อมีข่าวว่าสมาชิกแก๊งออกมาแจกจ่ายสิ่งของจำเป็นให้คนยากจน (บางคนถึงขนาดเดินไปส่งของถึงบ้าน) ก็ทำเอาตำรวจท้องถิ่นต้องรีบเสริมกำลังตรวจตราในเมือง และตั้งทีมสืบสวนขึ้นอย่างเร่งด่วน ตำรวจอิตาลีเกรงว่า เหล่าอาชญากรจะแสวงหาผลประโยชน์จากกิจกรรมนี้ โดยใช้มันเป็นเส้นทางส่งยาเสพติดในช่วงเวลาที่พื้นที่ และสายส่งยาคนอื่น ๆ ไม่สามารถใช้งานได้ (เพราะโดนสั่งกักตัว) รวมถึงฉวยโอกาสสร้างเครือข่ายอิทธิพลด้วยการซื้อใจเหล่าพลเมืองให้มาเป็นพวก ก่อนจะทวงผลประโยชน์คืน โดยอาจจะใช้พวกเขาเป็นหูเป็นตาในช่วงเวลาที่ทำผิดกฎหมาย “ความช่วยเหลือพวกนี้มันเป็นพิษ” เซอร์จิโอ นาซซาโร (Sergio Nazzaro) ผู้เชี่ยวชาญด้านอาชญากร ปัจจุบันดำรงตำแหน่งโฆษกของรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุขของอิตาลี กล่าว “แม้ตอนนี้มันจะฟรี แต่อีกหน่อยเขาจะขอให้คุณจ่ายคืน โดยการทํางานให้กับพวกเขาไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง มาเฟียต้องการบางอย่างตอบแทนเสมอ พวกเขาไม่ได้ช่วยเพราะพวกเขาเป็นคนดีหรอก”  แม้จะรู้ต้นสายปลายเหตุทั้งหมดดี เรื่องน่าเศร้าก็คือ ผู้คนมากมาย ‘ไม่มีทางเลือก’ “เวลาคุณหิวมาก ๆ คุณจะมองหาขนมปัง คุณไม่มานั่งสนใจหรอกว่ามันจะอบจากที่ไหน หรือใครเป็นคนแจกจ่าย” โรแบร์โต ซาเวียโน (Roberto Saviano) นักข่าว และผู้เขียนหนังสือตีแผ่เครือข่ายมาเฟียอิตาลี กล่าว ถึงผู้คนจะไม่ได้ชอบใจกลุ่มอาชญากรที่ทำผิดกฎหมาย แต่หลายข้อเสนอจากพวกเขาก็เอาทำปฏิเสธได้ยาก สถานการณ์ตอนนี้ผู้คนจำเป็นต้องเอาชีวิตให้รอดก่อนจะมากังวลเรื่องศีลธรรมหรือความถูกต้องตามกฎหมาย ซาเวียโนเล่าว่า รูปแบบของมาเฟียสมัยใหม่ ไม่ใช่ว่าจะต้องเกี่ยวข้องกับธุรกิจผิดกฎหมายเพียงอย่างเดียว พวกเขาคือกลุ่มอิทธิพลที่อาจใช้วิธีเข้าไปทำเหมือนเป็นนายทุนที่จะช่วยเหลือธุรกิจท้องถิ่น อาจเลือกซื้อกิจการหรือร่วมหุ้น เพื่อให้กิจการเหล่านี้กลายเป็นหนึ่งในฐานอำนาจที่จะส่งเสริมให้บารมีของกลุ่มแข็งแกร่งพอที่จะสามารถต่อรองกับรัฐบาล หากกลับไปศึกษาประวัติศาสตร์ของมาเฟียอิตาลีช่วงศตวรรษก่อน เม็ดเงินจำนวนมากของพวกเขาไหลมาจากธุรกิจที่กลุ่มมาเฟียเข้าไปลงทุน ไม่ว่าจะเป็นธุรกิจอาหาร ธุรกิจขนส่ง บริษัทจัดงานศพ ธุรกิจรับทำความสะอาด ไม่เว้นแม้แต่บริษัทน้ำมัน “การแพร่ระบาดครั้งใหญ่ของอหิวาตกโรค ในปี 1884 คร่าชีวิตของผู้คนในเมืองเนเปิลส์ไปเกือบครึ่งเมือง ตอนนั้นรัฐบาลต้องจ่ายเงินก้อนโตเพื่อทำความสะอาด และเงินก้อนนั้นก็ตรงเข้ากระเป๋าของแก๊งคามอร์ราไปเต็ม ๆ” เราไม่สามารถดูถูกหัวคิดของพวกเขา มาเฟียไม่ใช่กลุ่มอาชญากรโง่ ๆ พวกเขาเป็นนักธุรกิจที่รู้วิธีหาเงิน [caption id="attachment_22509" align="aligncenter" width="1200"] เมืองนาโปลี[/caption] รูปแบบการทำธุรกิจดังกล่าว สืบทอดกันในเครือข่ายผู้มีอิทธิพล และทำให้พวกเขาสามารถรักษาฐานอำนาจมาได้จนถึงทุกวันนี้ แต่อิทธิพลยิ่งใหญ่ที่แก๊งมาเฟียเก่า ๆ เคยมี ก็อาจจะเสื่อมถอยไปตามกาลเวลาบ้าง เมื่อมีผู้เล่นหน้าใหม่ ๆ เข้ามาโลดแล่น สำหรับชื่อของแก๊งมาเฟียอิตาลี ที่เวลานี้ถือว่าทรงอิทธิพลที่สุด คงต้องยกให้ ‘เอนดรังเกตา’ (‘Ndrangheta) ภาษากรีกที่แปลว่า ความกล้าหาญ พวกเขาถือกำเนิดที่เมืองคาลาเบรีย เมื่อหลายสิบปีก่อน กลุ่มเอนดรังเกตา เริ่มต้นจากการรวมตัวของโจรฉกชิงวิ่งราวและเรียกค่าไถ่ ก่อนจะค่อย ๆ ไต่ระดับความโหดร้าย และเริ่มทำธุรกิจค้าทั้งยา อาวุธ และโสเภณี ช่วงปี 1970-1980 เอนดรังเกตาขยายอิทธิพลเข้ายึดอำนาจในเมืองมิลาน อาณาจักรอันร่ำรวยของอิตาลีภาคเหนือ ก่อนจะสยายปีกเข้าสู่ตลาดยาเสพติดข้ามชาติ พวกเขาจึงกลายมาเป็นเจ้าของสายส่ง ‘โคเคน’ ที่ทรงอิทธิพลที่สุดในยุโรป เอนดรังเกตายังค่อย ๆ คืบคลานเข้าไปยึดอำนาจในกลุ่มธุรกิจที่มีทั้งมืดดำและถูกกฎหมาย แผ่สาขาไปสู่หลายธุรกิจในหลายทวีปทั่วโลก แถมยังพยายามขยายอิทธิพลเข้าสู่ภาครัฐ ด้วยการยื่นประมูลขอสัมปทานกับรัฐบาลในประเทศต่าง ๆ  ในสถานการณ์ที่ไวรัสโควิด-19 กำลังระบาด เอนดรังเกตาก็ไม่พลาดที่จะเข้าไปร่วมลงทุนในธุรกิจยาและเครื่องมือทางการแพทย์ มีข่าวลือหลุดออกมาว่า พวกเขากำลังคิดค้นทดลองผลิตยาต้านไวรัสชนิดนี้อย่างแข็งขัน ซึ่งถือเป็นการเคลื่อนไหวที่ชาญฉลาด เพราะนอกจากจะได้รับเสียงชื่นชม (หากทำจริง) แล้ว ตอนนี้คงไม่มีใครจากรัฐบาลว่างมากพอจะไปตรวจสอบการทำงานของพวกเขา “ไม่ว่าจะเป็นร้านค้า คาเฟ่ สถานบันเทิง หรือร้านอาหาร ต่างปิดกิจการมานานกว่าหนึ่งเดือนแล้ว” นิโคลา กรัตเตรี (Nicola Gratteri) อดีตอัยการผู้มีชื่อเสียงด้านการปราบปรามมาเฟีย เล่า เขาบอกว่า ประชากรจากหลายเมืองในเขตภาคใต้ ต้องประสบปัญหาการฉกชิงวิ่งราว ผู้ประกอบการและร้านอาหารบางส่วนถูกกดดันจากสังคมให้แจกจ่ายอาหาร ในสถานการณ์ที่มีการขโมยของในซูเปอร์มาร์เก็ตมากขึ้น “คนหลายล้านคนไม่มีงานทำ ซ้ำยังไม่มีรายได้ พวกเขาไม่รู้เลยว่าจะได้กลับไปทำงานเมื่อไหร่ นี่เป็นปัญหาใหญ่ที่รัฐควรรีบเข้ามาช่วยเหลือ ถ้ารัฐยังไม่รีบจัดการ เหล่าผู้มีอิทธิพลจะมาทำแทนแน่ และนั่นเป็นวิธีที่พวกเขาเข้ามาควบคุมชีวิตเรา” ช่วงเวลาอันเปราะบางนี้ อาจเป็นช่องโหว่ที่เหล่ามาเฟียจะใช้แทรกแซงการทำงานของภาครัฐ โดยสวมบทบาทฮีโร่ พวกเขาอาจซื้อใจประชาชนได้ไม่เร็วก็ช้า นาซซาโร โฆษกของรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุข ยังย้ำด้วยว่า รัฐบาลอิตาลีต้องทำงานแข่งกับเวลา เพราะหากช้ากว่ากลุ่มมาเฟีย ประเทศนี้อาจตกอยู่ใต้อำนาจของอิทธิพลมืดไปอีกนานก็ได้ “กลุ่มมาเฟียมักเคลื่อนไหวได้เร็วกว่ารัฐบาลทุกแห่งบนโลกนี้” นาซซาโรกล่าว “พวกเราทำงานด้วยเครื่องมือแห่งประชาธิปไตย พวกเขาทำงานด้วยความรุนแรงและการปะทะ เราทำงานโดยใช้การเจรจาและหารือด้วยการโหวต แต่พวกเขามีปืนที่จะยิงตอนไหนก็ได้ สถานการณ์นี้เราต้องรีบแล้ว การช่วยเหลือทางเศรษฐกิจต้องไปอย่างเร็ว ต้องเร็วให้มากกว่าพวกมาเฟีย”     ที่มา   https://www.theguardian.com/world/2020/apr/25/why-mafia-taking-care-of-everyones-business-in-pandemic https://edition.cnn.com/2020/04/19/europe/italy-mafia-exploiting-coronavirus-crisis-aid-intl/index.html https://asiatimes.com/2020/04/will-italys-mafia-gain-control-after-covid/ https://www.npr.org/2020/04/20/835026619/amid-pandemic-italian-prosecutors-warn-that-mafia-groups-are-cementing-their-pow https://www.france24.com/en/20200329-mafia-primed-to-feast-on-italy-s-virus-devastation https://www.occrp.org/en/daily/12096-mafia-aid-may-come-at-a-steep-price-in-southern-italy